Cognitieve stoornissen

Cognitieve problemen of stoornissen zijn aangeboren of ontstaan als gevolg van beschadiging of ziekte. Het is niet makkelijk om hiermee te leven. Het functioneren van de hersenen is verstoord, waardoor onder andere waarneming, vaardigheden en het denken afneemt. Bekijk wat deze cognitieve achteruitgang betekent en hoe hiermee om te gaan.

Oorzaak cognitieve stoornissen

Hoe ontstaan cognitieve stoornissen? Een stoornis heeft betrekking op een of meerdere cognitieve functies. Afhankelijk van de stoornis brengt dit verschillende problemen met zich mee. Een cognitieve stoornis heeft verschillende oorzaken:

  • Aangeboren hersenletsel
  • Herseninfarct of hersenbloeding
  • Hersenvliesontsteking
  • Vergiftiging
  • Zuurstoftekort
  • Ziekte van Parkinson
  • Dementie
  • Syndroom van Korsakov
  • Delier

Een cognitieve stoornis kan ook door het gebruik van verschillende medicatie ontstaan. Patiënten die meer dan 4 verschillende medicijnen moeten innemen, lopen een verhoogd risico.

Cognitieve achteruitgang

cognitieve stoornissen

In sommige gevallen is er bij de geboorte sprake van een cognitieve stoornis. In andere gevallen ontstaat het geleidelijk, we spreken dan van een cognitieve achteruitgang.

Dit komt voornamelijk bij ouderen en mensen met dementie voor.
De achteruitgang vindt verspreid over een periode van enkele jaren plaats. Hierdoor is de achteruitgang voor familieleden niet altijd goed merkbaar. Alleen buitenstaanders merken de achteruitgang sneller op.

Bij geleidelijke cognitieve achteruitgang is er sprake van een milde stoornis (MCI; Mild Cognitive Impairment wat milde cognitieve stoornis betekent).
Dit brengt de volgende kenmerken met zich mee:

  • Geheugenproblemen
  • Moeilijk overzicht houden
  • Moeite met plannen

Bij ongeveer de helft van de patiënten met MCI verergeren de klachten niet. In ongeveer 44% van de gevallen ontstaan er langzaam steeds meer klachten. Vaak volgt de diagnose dementie of Alzheimer.

Dementie herkennen

Jaarlijks krijgen meer dan 40.000 Nederlanders de diagnose dementie.
Een gedeelte hiervan is jonger dan 65 jaar.

Dementie moet niet onderschat worden; de geestelijke vermogens nemen snel af. Patiënten leven ongeveer 8 jaar lang met deze ziekte. Helaas is er geen genezing mogelijk. Wel kan medicatie het ziekteproces vertragen. Hierdoor blijven cognitieve functies langer behouden. Herken de symptomen van dementie:

  • Vergeetachtigheid (geheugenproblemen)
  • Taalproblemen
  • Vaak spullen kwijtraken
  • Zichtproblemen
  • Moeite met het uitvoeren van dagelijkse handelingen
  • Zich in tijd en plaats vergissen
  • Niet goed kunnen beoordelen
  • Veranderingen in het gedrag of het karakter

Bij bovenstaande symptomen is het belangrijk om zo snel mogelijk een arts te raadplegen. Deze zal bij de diagnose dementie een behandeling (kunnen) starten.

Omgaan met cognitieve beperking

Er is geen behandeling tegen een cognitieve beperking, stoornis of achteruitgang.

Wel is het mogelijk om dementie (Alzheimer en Parkinson) te vertragen. Dit gebeurt met medicijnen. Dankzij medicatie blijven de taal en het denken zo lang mogelijk goed werken. Hierbij is het belangrijk om in een zo vroeg mogelijk stadium van de ziekte met medicatie te beginnen.

Een cognitieve stoornis als gevolg van hersenletsel na zuurstoftekort of een andere oorzaak is niet te behandelen. Probleem is dat hersenschade onomkeerbaar is. Gelukkig zijn er manieren om met een cognitieve stoornis om te leren gaan. Dit geldt zowel voor de patiënt als de omgeving.

Grootste problemen bij een cognitieve beperking zijn concentratieproblemen, taalproblemen, moeite met plannen en geheugenproblemen. Het ruimtelijk inzicht of herkenning kan verminderd zijn.

Behandeling richt zich op het verlichten van de symptomen en het vertragen van de achteruitgang. Met een goede begeleiding is het mogelijk om zo lang mogelijk zelfstandig te wonen. Psycho-educatie voor de naaste familie zorgt voor een beter begrip van de situatie.

Het verbeteren van de cognitieve functies

Soms is het mogelijk om cognitieve functies te verbeteren. Denk maar eens aan het kortetermijngeheugen, waarbij training voor een (kleine) vooruitgang zorgt. Ook hierbij is het belangrijk om hier zo snel mogelijk mee te starten. Een gezonde en actieve levensstijl draagt bij aan het goed functioneren van de cognitieve functies.

Het verbeteren van de cognitieve vaardigheden bestaat uit brain training met verschillende onderdelen. Soms is het zelfs mogelijk om de cognitieve flexibiliteit aan te passen. Dit stelt de patiënt beter in staat om problemen op te lossen of met nieuwe ideeën te komen.

Auteur: Bianca Walraven