Cognitieve vaardigheden

We gebruiken dagelijks onze cognitieve vaardigheden; taal, het oplossen van problemen en een voorstelling maken van bepaalde zaken.

Zonder cognitieve vaardigheden kunnen we niet redeneren, plannen, organiseren of lezen en schrijven.

Cognitieve vaardigheden zijn inzichtelijke vaardigheden en doelen op het vermogen om kennis en informatie op te nemen en te verwerken.

Ook wel cognitieve functies

Cognitie komt van het Latijnse cognoscere, wat weten of kennen betekent en heeft dus te maken met het verstand.
Cognitieve vaardigheden worden ook aangeduid als cognitieve functies of cognitieve vermogens. Op deze pagina gebruiken we de verschillende benamingen dan ook willekeurig door elkaar.

Cognitieve vaardigheden kind

Het aanleren van cognitieve vaardigheden begint vanaf de leeftijd van 3 maanden. Binnen elke leeftijdscategorie moet het kind over een aantal vaardigheden beschikken:

6 maanden; de eerste taalontwikkeling
9 maanden; het besef dat actie gevolg heeft
12 maanden; abstract denken
2 jaar; verband zien tussen voorwerpen en woorden
3 jaar; kind ontdekt het liegen
6 jaar; ontwikkeling van lezen en schrijven

Lees meer over de cognitieve ontwikkeling van een peuter >>

Cognitieve vaardigheden volwassenen

Een volwassene heeft verschillende cognitieve vaardigheden ontwikkeld. Hieronder de meest belangrijke vaardigheden:

Kortetermijngeheugen; mogelijkheid om informatie (kortdurend) op te slaan
Auditief kortetermijngeheugen; auditieve informatie (geluiden / woorden / klanken) gedurende een korte periode onthouden
Non verbaal geheugen; non-verbale informatie opslaan en terughalen
Inschatting; snelheid of afstand inschatten, maar ook een situatie snel beoordelen
Focus; de aandacht op een opdracht richten
Verdeelde aandacht; meer dan één actie tegelijkertijd uit kunnen voeren
Benoeming; refereren naar een plaats, persoon of object
Ruimtelijke perceptie; beoordelen van ruimtelijke zaken (omgeving)

Daarnaast zijn ook taal, rekenen, het probleemoplossend vermogen en de mogelijkheid tot plannen (organiseren) en het nemen van initiatieven cognitieve vaardigheden.
Ieder mens is anders en niet iedere volwassene beschikt over dezelfde kwalitatieve vaardigheden. De één ontwikkelt zich uitstekend in taal, terwijl de ander een goede focus heeft.

Het verdwijnen van vaardigheden

Soms komt het voor dan cognitieve vermogens verminderen of verdwijnen. Dit ontstaat vaak naar hersenletsel, bij psychische problemen of als gevolg van een depressie. Hierdoor kunnen de vaardigheden tijdelijk of blijvend aangetast worden. Meer hierover: cognitieve stoornissen >>

Dit brengt natuurlijk een aantal problemen met zich mee. Iemand met verminderde cognitieve vermogens kan communicatieproblemen ervaren of moeite hebben met abstract denken of het oplossen van problemen. Kennis en inzicht verminderen.
Al deze factoren zijn natuurlijk van invloed op het dagelijks leven. Zowel op het werk als in de relationele sfeer.

Non cognitieve vaardigheden

Cognitieve vaardigheden gaan samen met kennis. De non cognitieve vaardigheden zijn belangrijk om deze kennis te vergaren.

Bekende voorbeelden van non cognitieve vaardigheden zijn het doorzettingsvermogen, de concentratie, discipline of het vermogen om te plannen.

Wanneer een of meerdere van deze zaken ontbreken, is het moeilijk om de nodige kennis te krijgen. Zo zal een kind met concentratieproblemen bijvoorbeeld moeilijker op school kunnen leren. Dit leidt uiteindelijk tot een leerachterstand.

Metacognitieve vaardigheden

De hogere cognitieve vaardigheden oftewel de metacognitieve vaardigheden vergroten de kennis. Metacognitie betekent de kennis over de eigen kennis. Hierdoor is het mogelijk om het eigen leerproces te verbeteren. Dit betekent fouten kunnen herstellen maar ook plannen (hoe te handelen).
Kort gezegd worden metacognitieve vaardigheden op de volgende manier toegepast:

Inzicht in kennis en vaardigheden
Plan van aanpak bedenken
Het plan toepassen
Resultaat behalen

Hierna wordt het resultaat (kennis en vaardigheden) opnieuw beoordeeld. Is het nodig om de strategie aan te passen, of heeft iemand voldoende kennis tot zich genomen? Dankzij de metacognitieve vaardigheden kan iemand zijn eigen leerproces reguleren.

Cognitieve vaardigheden trainen

Met het ouder worden vervagen sommige cognitieve vermogens. Dit heeft vooral betrekking op het korte termijn geheugen en later op het langetermijngeheugen.

Voor ouderen is het belangrijk om het geheugen te trainen. Geheugentraining voor ouderen zorgt er namelijk voor dat deze groep mentaal langer fit blijft. Dit kan door middel van spellen, puzzels, geheugenoefeningen of een cursus. Er zijn zelfs speciale applicaties die het geheugen trainen (boodschappenspel van Omroep MAX).

Er zijn echter nog veel meer manieren om de cognitieve functies te trainen. Hiervoor zijn diverse klinische oefeningen, die de werking van de hersenen stimuleren. Dit verbetert de structuur van het denken. Dit soort trainingen is geschikt voor jongeren, volwassenen en ouderen.

Voorbeelden van het trainen van de cognitieve functies:

Aanleren van een nieuwe taal
Kaartspelen, schaken en puzzelen
Lezen
Focussen

Naast bovenstaande trainingen is het belangrijk om het brein gezond te houden. Dit betekent een gevarieerde voeding, regelmatige beweging, voldoende slaap en stoppen met roken.

Handel jij wel eens op een manier die eigenlijk tegen je gevoel indruist? Je denken is het niet eens met je doen..
Dat heet cognitieve dissonantie. Lees meer >>

Auteur: Bianca Walraven